ચંદ્ર થી વિશેષ વ્રત, પર્વ અને તહેવાર ના દિવસે સવારે ઉપાડતાજ વ્યક્તિ ના મન માં એક સવાલ ફરે છે કે આજે ચંદ્ર ક્યારે નીકળશે। ચંદ્રોદય અમારા સૌરમંડળ માં થનારી એક કુદરતી ઘટના છે. આકાશ માં ચંદ્ર ના ઉદય થવા ની પ્રક્રિયા ને ચંદ્રોદય કહેવાય છે. ચંદ્ર એક એવું વિષય છે જેની ચર્ચા શાસ્ત્રો થી લયી સંગીત અને સિનેમા સુધી થાય છે. ચંદ્ર ના મહત્વ નું અનુમાન તમે આ વાત થી લગાવી શકો છો કે જયારે ચંદ્ર આકાશ માં નથી દેખાતું તો ચારે બાજુ અંધકાર વિખેરાયી જાય છે. આજે એસ્ટ્રોસેજ પર અમે તમને ચંદ્ર, તેના મહત્વ, ચંદ્રોદય અને ચંદ્ર ના સ્વામી વિશે વિસ્તાર થી જણાવીશું.
હિન્દૂ ધર્મ ચંદ્ર ને દેવ રૂપ માં ગણવા માં આવે છે. એવા ઘણા વ્રત ઉપવાસ હોય છે જેમાં ચંદ્રોદય ના સમય નું વિશેષ મહત્વ હોય છે જેમકે કરવાચોથ, ત્રયોદશી વગેરે જેમાં ઉપાસક ચંદ્ર દર્શન મતલબ કે ચંદ્ર નીકળવા ના પછી તેમની પૂજા સંપૂર્ણ વિધિ વિધાન થી કરે છે અને તેના પછી પોતાનું વ્રત ખોલે છે.
જો હકીકત માં જોઈએ તો ચંદ્ર નું સૌથી વધારે મહત્વ કરવાચોથ ના દિવસે હોય છે. કરવાચોથ હિન્દુ ધર્મ નું એક એવું પર્વ છે જયારે મહિલાઓ પોતાના પતિ ની લાંબી ઉમર માટે નિર્જળા વ્રત રાખે છે. આજે ચંદ્ર કેટલા વાગે નીકળશે આ વાત તેમના મન માં સવાર થીજ ફરવા માંડે છે. અને એકદમ સીધી વાત છે કે ખાવા નું તો મુકો પરંતુ સવાર થી લયી ને સાંજ સુધી પાણી વગર રહેવું ઘણું અઘરું હોય છે.
ભારત એક એવું દેશ છે જ્યાં જુદા જુદા ધર્મ અને સમુદાય ના લોકો એક સાથે રહે છે. બધા ના રહેવા, બોલવા અને જીવન જીવવા ની પોતાની રીત હોય છે પરંતુ આ બધા માં અમુક સમાનતાઓ હોય છે. ચંદ્ર પણ તેમાં થી એક જ છે. ના માત્ર હિન્દૂ ધર્મ પરંતુ ઇસ્લામ માં પણ રમજાન ના પવિત્ર મહિના માં ચાંદ અને ચંદ્રોદય નું ઘણું મહત્વ હોય છે. મુસલમાનો નું પ્રસિદ્ધ પર્વ ઈદ પણ ચાંદ જોયા પછી ઉજવવા માં આવે છે. ઈદ ના દિવસે લોકો ને ઇન્તજાર હોય છે કે આજે ચાંદ કેટલા વાગે નીકળશે કેમકે ચાંદ જોયા પછીજ તેમનું તહેવાર પૂરું થાય છે.
દરેક શહેર માટે ચંદ્ર ઉદય નું સમય જુદું જુદું હોય છે. કોઈપણ શહેર ની ભૌગોલિક સ્થિતિ ના મુજબ વ્રત ની તાલિકા નું નિર્માણ કરવું ઘણું જરૂરી હોય છે. આના સિવાય અમુક પર્વ અને તહેવારો એવા હોય છે જેને ઉજવવા માટે પંચાંગ માં ચંદ્રોદય ના સમય પાડનારી તિથિઓ ને વધારે મહત્વ આપવા માં આવે છે અને ચંદ્રોદય ના મુજબ જ પર્વ અને તહેવાર ની તિથિઓ ને નિર્ધારિત કરવા માં આવે છે.
રાત્રી ના દેવ ચંદ્ર ને કવિતા કહાનીઓ માં ચંદા મામા કહેવાય છે જેના વિશે અમે નાનપણ થીજ સાંભળતા આવ્યા છે. ચંદ્ર પૃથ્વી નું એકલું કુદરતી ગ્રહ છે જે 27 દિવસ, 7 કલાક, 43 મિનટ, 11.6 સેકેંડ માં પૃથ્વી નું એક ફેરો પૂર્ણ કરે છે. વિજ્ઞાન ના મુજબ ચંદ્ર નું સીધું પ્રભાવ વ્યક્તિ ના મન પર પડે છે. જો આ રાશિ માં પ્રતિકૂળ હોય તો તેને કષ્ટો નું સામનો કરવો પડે છે. જો ચંદ્ર ગ્રહ ની હાજીરી તમારી રાશિ માં બગડી જાય તો મન વ્યાકુળ અને શંકાઓ થી ઘેરાઈ જાય છે. જ્યોતિષ શાસ્ત્ર માં આને ચંદ્ર દોષ કહેવાય છે.
ચંદ્ર જે દિવસ પોતાના સંપૂર્ણ આકાર માં હોય છે તે દિવસ ને પૂર્ણિમા કહેવાય છે. પૂર્ણિમા ના દિવસે ચંદ્ર નું સ્વરૂપ એટલું સુંદર હોય છે કે લોકો આતુરતા થી રાહ જુએ છે કે આજે ચંદ્ર ક્યારે નીકળશે। આ દિવસ નું હિન્દૂ ધર્મ માં વિશેષ મહત્વ હોય છે. લોકો આ દિવસે પૂજા પાઠ, વ્રત વગેરે કરી ચંદ્ર દેવ ને ખુશ કરી મનોવાંછિત ફળ ની પ્રાપ્તિ ની કામના કરે છે.
ચંદ્ર ની પૂજા અને તેમને પ્રસન્ન કરવા માટે વ્રત-ઉપવાસ વગેરે તો ઘણા લોકો કરે છે પરંતુ અમારા માંથી ઘણા ઓછા લોકો ને આ માહિતી હશે કે ચંદ્ર દેવ કોણ છે?
ભાગવત પુરાણ ના મુજબ ચંદ્ર ને મહર્ષિ સ્ત્રી અને અનુસૂયા નું પુત્ર ગણવા માં આવ્યું છે. ચંદ્ર દેવ ના વસ્ત્ર, આમનું રથ અને આમનું અશ્વ બધા શ્વેત રંગ ના છે. આમના વંશ માં ભગવાન શ્રી કૃષ્ણે અવતાર લીધું હતું, જેના લીધે ભગવાન ચંદ્ર પણ શ્રી કૃષ્ણ ની જેમ સોળ કલાઓ થી યુક્ત હતા. સમુદ્ર મંથન ની દરમિયાન ઉત્પન્ન હોવા ને લીધે આમને માતા લક્ષ્મી અને કુબેર નું ભાઈ ગણવા માં આવ્યું છે. ભગવાન શિવે આમને પોતાના મસ્તક ઉપર ધારણ કર્યું છે.
ચંદ્ર દેવ નું વિવાહ 27 કન્યાઓ થી થયું છે, જેને અમે 27 નક્ષત્રો ના રૂપ માં જાણીએ છે. પુરાણો ના મુજબ બુધ ને આમનું પુત્ર જણાવવા માં આવ્યું છે, જેની ઉત્પત્તિ તારા થી થયી હતી. એવું કહેવાય છે કે ચંદ્ર ની દશા 10 વર્ષો ની હોય છે અને આ કર્ક રાશિ ના સ્વામી હોય છે. નવગ્રહો માં ચંદ્ર નું બીજું સ્થાન છે.
એસ્ટ્રોસેજ ના હેઠળ કોઈપણ તાલિકા વિવિધ શહરો ની ભૌગોલિક સ્થિતિ ને ધ્યાન માં રાખી તૈયાર કરવા માં આવે છે એટલેજ આ વધારે વિશ્વસનીય અને સટીક હોય છે. અધિકાંશ પંચાંગ જુદા જુદા શહેરો માટે એકજ પંચાંગ નું નિર્માણ કરે છે એટલેજ તે માત્ર એકજ શહેર માટે માન્ય હોય છે. એસ્ટ્રોસેજ પર આપેલા ચંદ્રોદય કેલ્ક્યુલેટર ના માધ્યમ થી તમે કોઈ વિશેષ પર્વ, વ્રત, તહેવાર ના દિવસે ચંદ્રોદય નું સમય અથવા ચંદ્ર કેટલા વાગે નીકળશે આ બધી માહિતી મેળવી શકો છો.